Interview door Eric Kastelein

Beeldend kunstenaar in Almere-Stad.

Patrick Mezas in de voetsporen van zijn Surinaamse grootvader

Het atelier van beeldend kunstenaar Patrick Mezas bevindt zich in het centrum van Almere-Stad, op vijf minuten lopen van het station, tegenover het stadhuis en de bibliotheek. Het gebouw De Voetnoot is een drie verdiepingen hoog ‘bolwerk‘ voor creatieve professionals op het gebied van onder meer theater, beeldende kunst, fotografie en muziek. Een bord aan de gevel vermeldt dan ook ‘culturele broedplaats’. Patrick is bezig met de voorbereidingen om Café op 2 – hij is ook eigenaar van deze bekende en populaire uitspanning met ruime terrassen op de begane grond – te openen. We schudden elkaar de hand en gaan kort daarna met een cappuccino naar zijn atelier op 2.16. De werkplaats – aan een kant een vier meter hoog schuin oplopend plafond dat alleen uit ramen bestaat – is ruim en licht. De sfeer ademt een gezellige rommeligheid, met drie verschillende bureaustoelen, twee bokken waarop werk staat en een groot beeldscherm op een lage tafel. “Ik wilde nog opruimen, even het gereedschap aan de kant, de pakken met klei opbergen. Dat doe ik ook altijd als ik weer een werk af heb, maar dat is helaas niet gelukt.”

Willemstad

Praten met Patrick is een enerverende rit in een achtbaan. Hij heeft veel gedaan, veel ondernomen en zijn verhalen komen met fraaie snelheid. Patrick wordt in 1954 in Willemstad op Curacao geboren. Zijn vader Frank (1924-2020) heeft een paar jaar de technische school en verhuist direct na de Tweede Wereldoorlog naar het eiland, kort daarna gevold door zijn vrouw. In Suriname werkte hij op een houtzagerij. “Mijn vader vertelde later dat een collega en hij aan weerskanten van een immense handzaag planken zaagden”. Maar voor een betere toekomst vertrekt hij naar het eiland waar hij aan de slag gaat als lasser en bankwerker bij Mijn Maatschappij Curacao (MMC). Een goede beslissing, hij wordt uiteindelijk hoofd van de technische dienst en verantwoordelijk voor het onderhoud van o.a. de spoorbaan, de aanlegsteigers en al het materieel. Bij het huis in de wijk Santa Rosa heeft zijn vader een grote garage. “De ruimte lag vol met gereedschap en tegen muren stonden werkbanken. Hij was in zijn vrije tijd altijd bezig met lassen of timmeren. Hij maakte prachtige meubels en bewerkte hout. In die tijd ben ik een paar keer in Suriname geweest, op bezoek bij mijn grootvader Johan. En ik herinner me dat hij bij het huis aan de Prinsessestraat ook een grote werkplaats had. Opa Johan was altijd in de weer met hout, steen en marmer.”

Grootvader Johan Mezas

Tijdens mijn onderzoek naar het herinneringserfgoed van Paramaribo stuitte ik op de geschiedenis van de geboren Surinamer Johannes Helstone (1853-1927), een wereldberoemde componist. Ruim twintig jaar na zijn overlijden krijgt op 11 januari 1948 een gedenkteken op het Kerkplein – Geheel Paramaribo op de been kopt de krant De West. Het ontwerp en de bouw zijn uitgevoerd door Charles Nieleveld. Het portret van Helstone in bas-reliëf en de teksten op het monument zijn van de hand van Johan Mezas, de grootvader van Patrick.

Ken jij het Helstone monument op het Kerkplein en wist je dat je grootvader het portret heeft gemaakt?

“Ja, dat heb ik gezien, tijdens een rondleiding door Cynthia Mc Leod. Een groot monument met rondom vier granieten banken. Heel bijzonder om het door hem gemaakte bas-reliëf te zien. Te meer omdat ik zelf ook dit soort werk maak. En prachtig natuurlijk om van je te horen dat de onthulling door ongeveer achtduizend belangstellenden is bijgewoond. En live op radio. Nee, zo ver heb ik het nog niet gebracht.” Het monument staat in een grasveldje, op twintig meter van de dubbele toegangsdeur van de Centrumkerk van de Hervormde gemeente. En in die kerk hangt aan een wit gepleisterde muur het bas-reliëf van mevrouw Bos-Visser (1842-1931) , de oprichtster in 1902 van Huize Annetta. Patrick kijkt me aan, zijn ogen stralen verbazing als hij de foto ziet. “Ook van opa Johan? Naar een ontwerp van Wim Bos Verschuur? Ongelooflijk, dat weet niemand in de familie. En eigenlijk vind ik dit plakkaat nog fraaier.“

Ondernemer in Amsterdam en Willemstad

Na het Peter Stuyvesantcollege hosselt Patrick als speervisser en werkt hij in het Hilton Hotel. Eigenlijk wil hij naar Amerika, maar verhuist in 1975 naar Amsterdam, waar zijn oudere broer Carlos woont. Op Bickerseiland opent hij een coffeeshop. Daarna volgen op de Oudezijds Voorburgwal een café en de Latin Club, een populaire salsa en cocktailbar. In 1990 keert hij met vrouw en drie kinderen terug naar Curacao. Binnen een paar jaar heeft hij drie horecazaken, een café , het Hardrock Society Café en The Jail, waar voornamelijk housemuziek wordt gedraaid. Hij zet in 2000 een punt achter zijn onderneming, verkoopt alles en belandt via Haarlem en Amsterdam in Almere-Stad.

Beeldend kunstenaar in Almere-Stad

“Ik had een druk leven op Curacao dus de rust in Nederland was heerlijk, dacht ik. Maar na twee, drie maanden begon ik me te vervelen en kocht ik een stuk klei. Het eerst beeld dat ik maakte was een zelfportret, vol met fouten. Ik deed maar wat, op gevoel. Ik heb geen kunstopleiding, nooit een boek opgeslagen. Net als opa Johan ben ik een autodidact. Langzaam leerde ik door ervaring en het ging me steeds beter af. Ik zie daar ook overeenkomsten met opa. Je hebt me paar artikelen over hem in kranten uit zijn tijd laten lezen. Na ieder werk werden de reacties lovender.” “Aan een opdracht voor een borstbeeld begin ik het liefst met een interview van een uur. Dan zie ik het karakter dat ik wil vangen. Volgens maak ik rondom foto’s van het gezicht, maar ook van boven en van onderen. Aan de hand daarvan creëer ik uit klei de kop, die vervolgens in brons wordt gegoten. Ik heb in de loop van de jaren veel werk gemaakt, van louis Doedel, van oud-burgemeester Jorritsma, van frater Radulphus, van bankdirecteur Lionel Capriles-Willemstad, van Remco Campert, van Hans Klok, maar ook van familie, vrienden en particulieren. Zeer bijzonder voor mij is het borstbeeld van dokter Mungra dat in Nickerie staat. Zo komen opa Johan en ik samen op Surinaamse bodem.” “Daarnaast maak ik in opdracht onder meer bronzen dieren, herinneringsplakkaten en awards voor speciale gelegenheden. Binnenkort wordt mijn borstbeeld van Enith Brigitha in Almere onthuld, “gevangen” in vlinderslag en op een natuurlijke sokkel. Wel jammer dat de gemeente haar geen prominente plek wil geven. Op dit moment werk ik aan een buste van Peter R. de Vries, vrij werk, maar het geeft me zeer veel voldoening.“

Johan Mezas, pionier en veelzijdig kunstenaar in Suriname

Johan Mezas wordt op 3 oktober 1888 geboren in Paramaribo. Hij trouwt in 1920 met Louisa Elisabeth Weide en zij krijgen samen acht kinderen, waarvan de oudste dochter na tien maanden op 21 februari 1922 overlijdt. Hij gaat in de leer bij een Franse schrijnwerker en bij steenhouwer en meubelmaker Dulop. Als zelfstandig meubelmaker heeft hij volop werk. Daarnaast legt hij zich toe op vervaardigen van sierlijke grafmonumenten en -ornamenten. Als de Troepenmacht in Suriname in 1921 een eigen vaandel krijgt, mag hij de leeuw en de lauwerkrans uit hout snijden, die bovenaan de vaandelstok worden bevestigd. Hij krijgt de smaak te maken en ontwikkelt zich tot een autodidactisch – Suriname kende toen geen kunstopleiding – kunstenaar. Zijn eerste proeve is een borstbeeld in mahonie van wijlen hoofdredacteur H. van Ommeren van de krant Suriname die daarover kopt: Een goed begin. De buste krijgt een plaats in (…) een van de uitstelkasten van de firma Kersten &Co. Enkele maanden daarna maakt hij in opdracht van monseigneur Van Roosmalen uit mahonie een levensgroot borstbeeld van Petrus Donders, de in 1887 overleden pater van het melaatsendorp Batavia. In de loop van de jaren maakt hij beelden en gedenkstenen voor onder meer luitenant Weyne, tandarts Jessurun, agent Welle van Mariënburg en de eerder genoemde Helstone en Bos-Visser. Voor een internationale koloniale tentoonstelling in Arnhem vervaardigt hij uit purperhart een bureau en een kast. Zijn veelzijdigheid blijkt uit de schildering die hij in 1945 maakt voor de tempel op de eerste verdieping van court Charity in de Burenstraat. Hij overlijdt in 1962 als gevolg van een aanrijding door een dronken automobilist.

Koninklijk huis en de familie Mezas

In 1950 stopt prins Bernhard tijdens zijn 10-daags bezoek aan Suriname voor de deur van de Prinsessestraat, het huis en werkplaats van Johan Mezas. Hij stapt uit de auto, schudt de hand van de kunstenaar en krijgt een rondleiding. Het marmeren borstbeeld van koning Juliana valt in de smaak en wordt door de prins in dankbaarheid in ontvangst genomen. Zoon Frank vervaardigt jaren later op Curacao uit mahonie een borstbeeld van Beatrix, dat nog steeds bij het ouderlijk huis stad. In Almere-Stad zet Patrick de koninklijke traditie voort. Hij creëert een borstbeeld van Willem Alexander (in de hal van het stadhuis van Almere) en van Beatrix, dat mee gaat met kunstcollectief Oranje, een reizende expositie.

Kunstenaarscirkel

Johan Mezas krijgt van kunstenaar/aannemer Charles Nieleveld de opdracht het eerder genoemde bas-reliëf van Johannes Helstone te maken, dat samen met het monument op 11 januari 1948 wordt onthuld. Enkele maanden later, op 22 mei, heeft de 18-jarige Erwin de Vries in een bovenzaaltje van Loge Concordia aan de Gravenstraat zijn eerste expositie. Een van de bezoekers is Charles Nieleveld, die ongetwijfeld zijn vriend Johan Mezas heeft geadviseerd de tentoonstelling te bezoeken. En dat zal ook Wim Bos Verschuur hebben gedaan, de tekenleraar en ontdekker van De Vries. Bos verschuur kent Johan Mezas goed van zijn werk aan het bas-reliëf van mevrouw Bo-Visser en neemt hem ongetwijfeld mee naar Concordia. In 2006 ontmoet Patrick Erwin de Vries (1929-2018), inmiddels uitgegroeid tot een wereldberoemd beeldend kunstenaar, voor het eerst en ze worden vrienden. Als De Vries in Nederland is voor een tentoonstelling, dan rijdt Patrick hem en zijn materiaal tot aan Maatricht. Als dank voor die sympathie maakte hij een prachtig portret van Patrick dat rechts naast de toegangsdeur van zijn atelier hangt. Van Johan naar Erwin en van Erwin naar kleinzoon Patrick, een fraaie kunstenaarscirkel met heel veel overeenkomsten.

Kader

Het boek Oog in oog met Paramaribo. Verhalen over het herinneringserfgoed verscheen in 2020 en is sinds begin 2022 uitverkocht. De tweede herziene en uitgebreide druk is in voorbereiding bij uitgeverij Sampreshan Zoetermeer. In deze uitgave staan zeven nieuwe vergeten geschiedenissen en zijn een groot aantal verhalen voorzien van extra informatie.